PROJEKTY REALIZOWANE

W 2023 roku w ramach Programu Dotacyjnego
Biura Niepodległa „Powstanie Styczniowe 1863 - 1864”
Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu
realizuje zadanie pn.

„OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA”. Pamięć Powstania Styczniowego 1863-1864
i jej wpływ na rozwój lokalnego patriotyzmu

Partner zadania Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej

Zadanie dofinansowano ze środków Biura „Niepodległa” w ramach Programu Dotacyjnego „Powstanie Styczniowe 1863-1864”.

Poprzez realizację projektu „Ocalić od zapomnienia”. Pamięć Powstania Styczniowego 1863-1864 i jej wpływ na rozwój lokalnego patriotyzmu Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu czynnie włącza się w obchody w 2023 roku160. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego w 1863 r. Było ono największym zrywem niepodległościowym skierowanym przeciwko rosyjskiemu zaborcy – carskiej Rosji.

Termin realizacji

Zadanie realizowane jest w okresie od 1 stycznia do 20 listopada 2023 r.

Cele zadania

1) upamiętnienie bohaterów i wydarzeń związanych z Powstaniem Styczniowym 1863-1864 w regionie,

2) uświadomienie znaczenia Powstania Styczniowego dla polskiej tradycji i narodowego dziedzictwa,

3) krzewienie postawy patriotycznej i dumy z historycznego dziedzictwa Polski oraz przywiązania Polaków do idei wolności i niepodległości.

Zwięzły opis zadania

W ramach projektu PWIN zamierza przygotować i zaprezentować lokalnemu społeczeństwu Przemyśla i regionu wystawę pt. „Powstańcy styczniowi w Przemyślu i okolicy” wraz z towarzyszącym jej katalogiem. Wystawa i katalog opracowane zostaną na podstawie dokumentacji archiwalnej, zebranej podczas kwerend w Archiwum Państwowym w Przemyślu, Urzędzie Stanu Cywilnego w Przemyślu, Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej i Muzeum Archidiecezjalnym w Przemyślu oraz identyfikacji i dokumentacji fotograficznej grobów powstańców sporządzonej podczas inwentaryzacji pochówków na cmentarzach Przemyśla i okolicznych miejscowości.

Prezentacja wystawy planowana jest w okresie od 1 października do 20 listopada 2023 r. w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej oraz w Państwowej Akademii Nauk Stosowanych w Przemyślu.

Zebrane dokumenty i fotografie będą dostępne dla wszystkich zainteresowanych w Bibliotece PWIN w Przemyślu.

Adresaci zadania

Zadanie adresowane jest do szerokiego grona odbiorców społeczności lokalnej, w tym do młodzieży szkolnej, studentów, pracowników naukowych, historyków, dziennikarzy i nauczycieli pracujących w szkołach w Przemyślu i regionie.

Zakładane rezultaty i efekty rzeczowe realizacji zadania

Planowanymi rezultatami i efektem rzeczowym realizacji zadania będą:

1) wystawa plenerowa pt. „Powstańcy styczniowi w Przemyślu i okolicy” składająca się z plansz tematycznych laminowanych wykonanych w pełnym kolorze,

2) katalog wystawy,

3) karty katalogowe fotografii grobów z krótkimi biografiami powstańców styczniowych,

4) zakupione publikacje tematycznie związane z Powstaniem Styczniowym, które wzbogacą księgozbiór Biblioteki Instytut.

Opis projektu w PDF

Od grudnia 2018 r. realizujemy pięcioletni projekt badawczy:

POZOSTALI POZA NIEPODLEGŁĄ OJCZYZNĄ. POLACY NA UKRAINIE W WARUNKACH SOWIECKIEGO TOTALITARYZMU 1918-1991

Projekt finansowany jest w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”

(umowa nr 0115/NPRH7/H11/86/2018 z dnia 11 grudnia 2018 r.)

I. Cel badań projektu:

Celem projektu jest prześledzenie losów autochtonicznej ludności polskiej na Ukrainie Naddnieprzańskiej, czyli terytorium które po rewolucji październikowej w Rosji i klęsce ukraińskich usiłowań niepodległościowych, weszło w skład podlegającej reżimowi w Moskwie – Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Ludność ta nie zdecydowała się po 1918 r. na repatriowanie do odrodzonej Polski, ale podzieliła losy narodu ukraińskiego i innych narodowości w tej republice. Po pierwszym okresie tzw. eksperymentu leninowskiej polityki narodowościowej, ludność polska została poddana forsownej ateizacji, doświadczyła kolektywizacji rolnictwa, zjawiska masowego głodu, wywózek i różnych represji, m.in. w ramach tzw. „operacji polskiej. Władze komunistyczne cały czas dążyły do jej depolonizacji (poprzez forsowną językową rusyfikację) i wreszcie fizycznego pozbycia się społeczności polskiej z terenu republiki. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej żyjąca tam ludność polska przetrwała wojnę i okupację niemiecką, a następnie jej udziałem stały się konsekwencje powojennej polityki Stalina i kolejnych ekip władzy moskiewskiej pod kierunkiem przywódców ZSRR: Chruszczowa, Breżniewa, Andropowa, Czernienki i Gorbaczowa. W projekcie pragniemy zwrócić uwagę zwłaszcza na wschodnie obwody Ukrainy. Końcową datą realizowanych w projekcie badań jest rok 1991, kiedy to Ukraina po rozpadzie ZSRR uzyskała niepodległość.

Materiał badawczy zamierzamy uzyskać drogą kwerend archiwalnych w postaci kopii znajdujących się tam dokumentów. Kopie te po zakończeniu projektu zostaną zdeponowane w bibliotece Instytutu i będą udostępniane wszystkim zainteresowanym. Natomiast najbardziej reprezentatywne dokumenty zostaną opracowane naukowo i wydane drukiem.

II. Ramy chronologiczne projektu:

Projekt obejmował będzie lata 1917-1991. Wspomniany okres zostanie podzielony na następujące podokresy historyczne:

– lata 1917-1939;

– lata 1939-1945;

– lata 1945-1991.

III. Dziedziny życia społecznego Polaków będące przedmiotem analizy w projekcie:

Przedmiotem analizy w projekcie będą następujące dziedziny życia społecznego Polaków na Ukrainie:

– położenie prawno-polityczne (analiza ustawodawstwa ogólnoradzieckiego i republikańskiego USRR);

– represje wobec ludności polskiej na Ukrainie Radzieckiej;

– przejawy oporu społeczności polskiej wobec totalitaryzmu sowieckiego i niemieckiego;

– próby aktywności społeczności polskiej na polu politycznym;

– szkolnictwo i oświata (wykorzystywanie programów szkolnych w celach propagandy komunistycznej);

– życie kulturalne ludności polskiej (teatr, chóry amatorskie, biblioteki, kluby kultury);

– życie religijne, ateizacja;

– Polacy w życiu gospodarczym państwa totalitarnego;

– życie codzienne ludności polskiej w miastach i na wsi;

– współżycie z Ukraińcami oraz Rosjanami, Białorusinami, Żydami i Niemcami.

IV. Zespół realizujący projekt:

1) Dr Stanisław Stępień – historyk dziejów najnowszych, kierownik projektu, dyrektor Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu;

2) Dr Anna Siciak – historyk kultury XIX i XX wieku, bibliograf, bibliotekoznawca;

3) Mgr Bogumiła Kowal – historyk, archiwista;

4) Mgr Anna Zelwak – filolog ukrainista, tłumacz;

5) Lic. Ludmiła Kozłowska – filolog ukrainista, tłumacz;

6) Mgr Ryszard T. Łamasz – kierownik Biura Instytutu, koordynacja techniczna projektu.

Współpracownicy zagraniczni:

1) Prof. dr Jewhen Sinkewycz – historyk (Czerkaski Narodowy Uniwersytet im. B. Chmielnickiego w Czerkasach);

2) Prof. dr Ołeksandr Rublow – historyk (Instytut Historii Ukrainy NANU w Kijowie);

2) Doc. dr Ołeh Pawłyszyn – historyk (Wydział Historyczny Narodowego Uniwersytetu im. I. Franki we Lwowie);

V. Główne zadania badawcze realizowane w projekcie:

1. Kwerendy w archiwach ukraińskich w celu pozyskania kopii dokumentów obrazujących życie społeczne ludności polskiej na Ukrainie;

2. Przekład dokumentów zebranych w archiwach ukraińskich z języka rosyjskiego i ukraińskiego na język polski;

3. Opracowanie naukowe zebranych dokumentów;

4. Zdeponowanie zabranych dokumentów w Bibliotece PWIN i udostępnianie ich zainteresowanym badaczom;

5. Opublikowanie drukiem najbardziej reprezentatywnych pod względem merytorycznym dokumentów w instytutowej serii wydawniczej Polacy na Ukrainie. Zbiór dokumentów, z podziałem w następujących przedziałach czasowych:

1) cz. 1: Lata 1917-1939 (planowane 3 tomy);

2) cz. 2: Lata 1939-1945 (planowane 2 tomy);

3) cz. 3: Lata 1945-1991 (planowany 1 tom).

6. Umieszczenie skanów najciekawszych dokumentów na stronie internetowej: www.pwin.pl

7. Zakup ok. 100 książek i czasopism do zbiorów biblioteki PWIN.

Zainteresowanych powyższą tematyką zapraszamy do współpracy.

Zakończenie i podsumowanie projektu planowane jest w grudniu 2023 r.