PROJEKTY REALIZOWANE

 

 

 

 

Od grudnia 2018 r. realizujemy pięcioletni projekt badawczy:

 

POZOSTALI POZA NIEPODLEGŁĄ OJCZYZNĄ. POLACY NA UKRAINIE W WARUNKACH SOWIECKIEGO TOTALITARYZMU 1918-1991

 

NPRH

 

 

Projekt finansowany jest w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”

(umowa nr 0115/NPRH7/H11/86/2018 z dnia 11 grudnia 2018 r.)

 

 

I. Cel badań projektu:

 

Celem projektu jest prześledzenie losów autochtonicznej ludności polskiej na Ukrainie Naddnieprzańskiej, czyli terytorium które po rewolucji październikowej w Rosji i klęsce ukraińskich usiłowań niepodległościowych, weszło w skład podlegającej reżimowi w Moskwie – Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Ludność ta nie zdecydowała się po 1918 r. na repatriowanie do odrodzonej Polski, ale podzieliła losy narodu ukraińskiego i innych narodowości w tej republice. Po pierwszym okresie tzw. eksperymentu leninowskiej polityki narodowościowej, ludność polska została poddana forsownej ateizacji, doświadczyła kolektywizacji rolnictwa, zjawiska masowego głodu, wywózek i różnych represji, m.in. w ramach tzw. „operacji polskiej. Władze komunistyczne cały czas dążyły do jej depolonizacji (poprzez forsowną językową rusyfikację) i wreszcie fizycznego pozbycia się społeczności polskiej z terenu republiki. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej żyjąca tam ludność polska przetrwała wojnę i okupację niemiecką, a następnie jej udziałem stały się konsekwencje powojennej polityki Stalina i kolejnych ekip władzy moskiewskiej pod kierunkiem przywódców ZSRR: Chruszczowa, Breżniewa, Andropowa, Czernienki i Gorbaczowa. W projekcie pragniemy zwrócić uwagę zwłaszcza na wschodnie obwody Ukrainy. Końcową datą realizowanych w projekcie badań jest rok 1991, kiedy to Ukraina po rozpadzie ZSRR uzyskała niepodległość.

Materiał badawczy zamierzamy uzyskać drogą kwerend archiwalnych w postaci kopii znajdujących się tam dokumentów. Kopie te po zakończeniu projektu zostaną zdeponowane w bibliotece Instytutu i będą udostępniane wszystkim zainteresowanym. Natomiast najbardziej reprezentatywne dokumenty zostaną opracowane naukowo i wydane drukiem.

 

II. Ramy chronologiczne projektu:

 

Projekt obejmował będzie lata 1917-1991. Wspomniany okres zostanie podzielony na następujące podokresy historyczne:

lata 1917-1939;

lata 1939-1945;

lata 1945-1991.

 

III. Dziedziny życia społecznego Polaków będące przedmiotem analizy w projekcie:

 

Przedmiotem analizy w projekcie będą następujące dziedziny życia społecznego Polaków na Ukrainie:

– położenie prawno-polityczne (analiza ustawodawstwa ogólnoradzieckiego i republikańskiego USRR);

– represje wobec ludności polskiej na Ukrainie Radzieckiej;

– przejawy oporu społeczności polskiej wobec totalitaryzmu sowieckiego i niemieckiego;

– próby aktywności społeczności polskiej na polu politycznym;

– szkolnictwo i oświata (wykorzystywanie programów szkolnych w celach propagandy komunistycznej);

– życie kulturalne ludności polskiej (teatr, chóry amatorskie, biblioteki, kluby kultury);

– życie religijne, ateizacja;

– Polacy w życiu gospodarczym państwa totalitarnego;

– życie codzienne ludności polskiej w miastach i na wsi;

– współżycie z Ukraińcami oraz Rosjanami, Białorusinami, Żydami i Niemcami.

 

IV. Zespół realizujący projekt:

 

1) Dr Stanisław Stępień – historyk dziejów najnowszych, kierownik projektu, dyrektor Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu;

2) Dr Anna Siciak – historyk kultury XIX i XX wieku, bibliograf, bibliotekoznawca;

3) Mgr Bogumiła Kowal – historyk, archiwista;

4) Mgr Anna Zelwak filolog ukrainista, tłumacz;

5) Lic. Ludmiła Kozłowska – filolog ukrainista, tłumacz;

6) Mgr Ryszard T. Łamasz – kierownik Biura Instytutu, koordynacja techniczna projektu.

 

Współpracownicy zagraniczni:

 

1) Prof. dr Jewhen Sinkewycz – historyk (Czerkaski Narodowy Uniwersytet im. B. Chmielnickiego w Czerkasach);

2) Prof. dr Ołeksandr Rublow – historyk (Instytut Historii Ukrainy NANU w Kijowie);

2) Doc. dr Ołeh Pawłyszyn – historyk (Wydział Historyczny Narodowego Uniwersytetu im. I. Franki we Lwowie);

 

V. Główne zadania badawcze realizowane w projekcie:

 

1. Kwerendy w archiwach ukraińskich w celu pozyskania kopii dokumentów obrazujących życie społeczne ludności polskiej na Ukrainie;

2. Przekład dokumentów zebranych w archiwach ukraińskich z języka rosyjskiego i ukraińskiego na język polski;

3. Opracowanie naukowe zebranych dokumentów;

4. Zdeponowanie zabranych dokumentów w Bibliotece PWIN i udostępnianie ich zainteresowanym badaczom;

5. Opublikowanie drukiem najbardziej reprezentatywnych pod względem merytorycznym dokumentów w instytutowej serii wydawniczej  Polacy na Ukrainie. Zbiór dokumentów, z podziałem w następujących przedziałach czasowych:

1) cz. 1: Lata 1917-1939  (planowane 3 tomy);

2) cz. 2: Lata 1939-1945  (planowane 2 tomy);

3) cz. 3: Lata 1945-1991  (planowany 1 tom).

6.  Umieszczenie skanów najciekawszych dokumentów na stronie internetowej: www.pwin.pl

7. Zakup ok. 100 książek i czasopism do zbiorów biblioteki PWIN.

 

Zainteresowanych powyższą tematyką zapraszamy do współpracy.

 

Zakończenie i podsumowanie projektu planowane jest w grudniu 2023 r.