|
WOŁYŃ I GALICJA
ZA „PIERWSZYCH SOWIETÓW” (1939-1941).
LOSY LUDNOŚCI I DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
Nazwa zadania:
WOŁYŃ I GALICJA ZA „PIERWSZYCH SOWIETÓW”(1939-1941). LOSY
LUDNOŚCI
I DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
Projekt
finansowany z budżetu państwa w ramach konkursu
Ministra Spraw Zagranicznych RP „Dyplomacja
Publiczna 2024”
Wartość finansowania: 96.000,00 zł
Zadanie
publiczne
finansowane
przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP
w
konkursie „Dyplomacja publiczna 2024”
Priorytet
III.: Polska silna swoją wielowiekową historią i
wielokulturowym
dziedzictwem. Upowszechnianie wiedzy o Polsce
ze
szczególnym uwzględnieniem najnowszej historii Polski
Projekt
realizowany był w okresie od 15 kwietnia do 15 grudnia 2024 r.
Cel:
Celem projektu były działania na rzecz propagowania
polskiej polityki
zagranicznej oraz wzmacniania pozytywnego wizerunku
Polski wśród
społeczeństwa Ukrainy. Pragnęliśmy w ten sposób
przybliżyć Ukraińcom tragiczny
okres w dziejach narodu polskiego, ale także
ukraińskiego, tragiczne wydarzenia,
jakimi była zrealizowana w oparciu o pakt
Ribbentrop–Mołotow sowiecka okupacja
Wołynia w latach 1939–1941, czyli okres tzw.
„pierwszych Sowietów”, który
charakteryzował się niemal powszechnymi represjami
wobec polskiej i ukraińskiej
inteligencji, posłów do polskiego parlamentu,
działaczy partii demokratycznych,
duchownych Kościołów rzymskokatolickiego i
prawosławnego. Na porządku
dziennym były aresztowania, wywózki w głąb ZSRR,
rozpalanie wzajemnej
nienawiści między oboma narodami, przedstawianie
Polaków, jako odwiecznych
wrogów i wyzyskiwaczy narodu ukraińskiego, „złodziei
ukraińskiej ziemi”.
Zawiodły wówczas nadzieje Ukraińców, że nowy reżim
potraktuje ich jako
gospodarzy zajętych terenów. Dziś warto pokazać, że w
okresie tzw. „pierwszych
Sowietów” mieliśmy wspólnego wroga, a także to, że
rozpalona wówczas nienawiść
między Polakami a Ukraińcami, została później
wykorzystana przez skrajny
ukraiński ruch nacjonalistyczny w postaci tragicznych
wydarzeń na Wołyniu.
Tymczasem mieliśmy wspólnego wroga, który niszczył
także ukraińską inteligencję,
stosował surowe represje wobec ukraińskich polityków
reprezentujących
demokratyczne postawy, traktował społeczność
ukraińską instrumentalnie. Mieliśmy
więc wspólnego wroga.
Realizacja projektu
polegała na:
1) prowadzeniu kwerendy w archiwach polskich, głównie
w Archiwum
Państwowym w Przemyślu oraz w Archiwum Akt Nowych w
Warszawie;
2) wygłoszeniu 8 wykładów publicznych poświęconych
tematyce zadania;
3) opublikowaniu 50 opracowanych dokumentów na
stronie internetowej
Instytutu i ukraińskiego partnera Lwowskiej Obwodowej
Uniwersalnej Biblioteki
Naukowej. Dane te na stronach internetowych będą
utrzymywane i aktualizowane w
kolejnych latach;
4) zaopatrzeniu ukraińskich bibliotek w wydane przez
Instytut książki
poświęcone stosunkom polsko-ukraińskim w czasach
najnowszych;
5) wydaniu drukiem publikacji pt. Wołyń za
„pierwszych Sowietów”. Losy
ludności polskiej i polskiego dziedzictwa
kulturowego. Zbiór dokumentów, w której
zamierzamy zamieścić ok. 100 dokumentów obrazujących
politykę „pierwszych
Sowietów”.
Wprowadzenie do
tematyki zadania:
Dotychczas PWIN prowadził intensywne kwerendy w
archiwach historycznych
i obwodowych w następujących miastach: Kijów, Równe,
Łuck. Zebrano 1455
dokumentów, znaczną część z nich wydano drukiem w
opracowaniu merytorycznym i przekładzie z języka rosyjskiego i ukraińskiego
na język polski w 3 tomach Wołyń
za „pierwszych Sowietów”. Losy ludności polskiej i
polskiego dziedzictwa
kulturowego. Zbiór dokumentów. Opracowano i wydano
jeszcze 100 dokumentów w
4 tomie. Wśród zebranych przez PWIN akt znajdują się
głównie akta śledcze i
sądowe dotyczące osób uznanych przez NKWD za
szczególnie niebezpieczne dla
nowego systemu, a więc byłych polskich wojskowych w
tym kontraktowych
narodowości ukraińskiej, funkcjonariuszy Korpusu
Ochrony Pogranicza,
urzędników państwowych, ale także zwykłych osadników
narodowości polskiej oraz
ukraińskiej. Byli sądzeni nawet za wyrażane jeszcze
przed wojną poglądy
antykomunistyczne. Najbardziej rygorystycznie
traktowano podejrzanych o
tworzenie na Wołyniu antysowieckich organizacji
konspiracyjnych. Wyroki
wydawane przez Kolegium Specjalne przy Ludowym
Komisarzu Spraw
Wewnętrznych ZSRR oraz Trybunał Wojskowy 5. Armii
Kijowskiego Specjalnego
Okręgu Wojskowego były surowe: od kary śmierci wraz z
konfiskatą majątku po
wieloletnie zesłanie do obozów pracy.
Zespół realizujący
projekt:
1) Prof. dr hab. Stanisław STĘPIEŃ – historyk dziejów
najnowszych,
kierownik projektu, dyrektor Południowo-Wschodniego
Instytutu Naukowego
w Przemyślu;
2) Dr Anna SICIAK – historyk kultury XIX i XX wieku,
bibliograf,
bibliotekoznawca;
3) Mgr Bogumiła KOWAL – historyk, archiwista;
4) Mgr Anna ZELWAK – filolog ukrainista, tłumacz;
5) Lic. Ludmiła KOZŁOWSKA – filolog ukrainista,
tłumacz;
6) Mgr Ryszard T. ŁAMASZ – kierownik Biura Instytutu,
koordynacja
techniczna projektu.
Stronę ukraińską reprezentował Iwan SWARNYK –
dyrektor Lwowskiej
Obwodowej Uniwersalnej Biblioteki Naukowej, udział w
projekcie brali także prof.
dr Ihor Czornowoł (reprezentujący wspomnianą
bibliotekę) oraz doc. dr Oleh
Pawłyszyn z Instytutu Badań Historycznych Narodowego
Uniwersytetu im. Iwana
Franki we Lwowie.
Udział partnera
zagranicznego polegał na:
1) umieszczeniu na stronie internetowej Lwowskiej
Biblioteki Naukowej
informacji o realizowanym projekcie;
2) promocja projektu i jego efektów w środowisku
ukraińskim;
3) uczestnictwo w wykładach publicznych i ich
przygotowanie;
4) prowadzenie w bibliotekach ukraińskich kwerendy
dotyczącej represji
sowieckich w latach 1939-1941;
5) współpraca z Instytutem w zakresie kupna książek
ukraińskich
poruszających problematykę represji sowieckich
okupowanej ludności w okresie
tzw. „pierwszych Sowietów”;
6) kolportowanie (bezpłatnie wysyłki) publikacji pt.
Wołyń za „pierwszych
Sowietów”. Losy ludności polskiej i polskiego
dziedzictwa kulturowego. Zbiór
dokumentów (Przemyśl 2024), wydanej w ramach
projektu, do bibliotek
ukraińskich.
Zakończenie i podsumowanie projektu nastąpiło w
grudniu 2024 r.
Zakończenie projektu w PDF
Opracowane naukowo
dokumenty obrazujące politykę Sowietów wobec Polaków i Ukraińców
Książka w PDF
|
