8 styczeń 1931 r.

Pełnomocnik GPU USRR przesłuchiwał w charakterze świadka obywatelkę Szturc, która zeznała:

Zapoznana z treścią art. 89 Kodeksu Karnego USRR, oraz art. 61 i 161 Kodeksu Cywilnego USRR, w powyższej sprawie zeznała:

W 1927 r., po rozwiązaniu szkoły znajdującej się przy ul. Piatakowa, trafiłam do siedmioletniej szkoły pracy nr 11 wraz z Kowalewską. Moszyńska przeniosła się do jedenastki w 1926 r. W szkole nie kryła się przede mną. Przez cały czas obserwowałam stosunki tam panujące i oto, co stwierdziłam:

Szumowicz w okresie swego urzędowania prowadziła wychowywanie młodzieży w patriotycznym i religijnym duchu, tak więc szkoła, pod względem przekazywanych treści, nie była wcale radziecką i żadne zmiany w kierunku jej sowietyzacji absolutnie nie zaszły. Wyżej wymienieni nauczyciele byli ściśle związani z Szumowicz. Bez słów rozumieli się nawzajem. Bardzo często zbierali się u niej w mieszkaniu i prowadzili rozmowy. Omawiali których uczniów nie poddających się ich wpływowi należy się obawiać jako zbolszewizowanych. Sama Szumowicz wskazywała nauczycielkom, którego z uczniów należy się obawiać. Dzieci takich było jednak mało – w większości z rodzin robotniczych. Dzięki takiej sytuacji w szkole wierzący rodzice wiedzieli, że szkoła i grono pedagogiczne z religią nie walczy. Uważali szkołę za odpowiednią i chętnie posyłali do niej swoje dzieci. Do samej Szumowicz rodzice odnosili się z wielkim zaufaniem i szacunkiem. W owym czasie żadnej antyreligijnej pracy wśród uczniów nie prowadzono, pionierów zaś było niewielu i to jedynie na pokaz. Sama Szumowicz była człowiekiem otwartym i łatwowiernym. O wszystkim opowiadała nauczycielom, jeżeli wiedziała, że człowiek z którym rozmawia nie należy do partii.

Przez takie kierownictwo i antypaństwowe wychowanie młodzieży tworzyły się grupy starszych uczniów o zdecydowanie szowinistycznych poglądach. Niektórzy z nich wyjeżdżali do Polski. Wiem, iż po ukończeniu szkoły wyjechało do Polski 5-10 uczniów. W dużym stopniu został też uczniom zaszczepiony antysemityzm. Postępowanie takie miało miejsce wśród wszystkich nauczycieli pozostających pod kierownictwem Szumowicz.

Metody pracy w tym duchu są dla mnie jasne. Nauczyciele starali się nie wprowadzać do nauczania innowacji radzieckich, a gdzie tylko było to możliwe, usiłowali je całkowicie zbojkotować, co wielokrotnie podkreślali. Do sowietyzacji szkoły w żaden sposób nie dążono.

Tak mniej więcej wyglądało kierowanie radą pedagogiczną w zakresie antyradzieckiego wychowania uczniów. Uważam też, że nauczyciele doskonale rozumieli Szumowicz. Nie wiem natomiast, dlaczego obrała ona właśnie taką drogę. Sądzę, iż to jej osobista inicjatywa. Będąc inteligentną i sprytną kobietą, wiedziała bowiem – jako Polka i patriotka, nie zaś jako działaczka radziecka z przekonania – gdzie i co można powiedzieć.

Przypominam sobie, że jedna ze starszych grup uczniów o nastawieniu antyradzieckim odwiedzała mieszkanie Szumowicz, donosząc jej o wszelkich nowinkach, skutkiem czego była ona doskonale zorientowana co do nastrojów pozostałych uczniów. Uważam, iż ta grupa młodzieży miała zły wpływ na innych. Tak więc Szumowicz oddziaływała na młodzież również przez swych „pomocników”.

W mieszkaniu Szumowicz mieszkała również jej matka – Jezierska, chodząca do kościoła i nastrojona zdecydowanie antyradziecko. Prowadziła ona antyradzieckie rozmowy z odwiedzającymi je uczniami i uczennicami Szumowicz. Uczniowie opowiadali jej o wszystkich antyradzieckich pogłoskach, jakie zasłyszeli. Kiedy już widoczne były rezultaty antyradzieckiego wychowania w szkole, komsomolcy zostali skierowani do pracy z pionierami. Szumowicz i inni nauczyciele nie przeciwstawiali się temu, sami jednak nie włączali się w nią i w niczym nie pomagali. Ściślej mówiąc organizowali swój blok, czym kolejny raz dowiedli swojej wrogości.

Jesienią 1929 r. decyzją Okręgowej Komisji Związków Zawodowych (Roboz), Szumowicz została zdjęta ze stanowiska. Oskarżono ją o udział w działaniach kontrrewolucyjnych i antyradzieckich oraz o to, że dzieci z jej szkoły wyjeżdżają do Polski, i że wydała polityczną rekomendację wyjeżdżającej do Polski kobiecie, o polityczną dwulicowość i wreszcie o to, że matka jej kontaktowała się z jej uczniami, równocześnie będąc religijną i chodząc do kościoła. Szumowicz tłumaczyła się, że wydając tę rekomendację popełniła błąd, a uczyniła to w przeświadczeniu, iż działa dla dobra radzieckiej szkoły. Pracę jej w szkole, komisja z charkowskiego LKO oceniła pozytywnie. Podkreślano, że w szkole działa komunistyczna „jaczejka” KP(b)U. Snadzki twierdził natomiast, że Szumowicz nie wiedziała o tym, że jej matka chodziła do kościoła.

Jednak decyzją Komisji Szumowicz usunięta została ze stanowiska, a także otrzymała zakaz pracy w innych polskich instytucjach. Obecnie Szumowicz naucza w szkołach ukraińskich. Prowadzi jakieś lekcje także na Podolu, nie wiem jednak gdzie dokładnie. Spośród jej znajomych, znam byłą nauczycielkę – Rymińską, która mieszka gdzieś na ul. Korołenki, Zakrzewskich – pracowników stacji kolejowej, Skarbka, Rudnicką, której – jako byłej uczennicy – pomagała kiedyś materialnie i broniła, gdy jeszcze w 1926 r. planowano wyrzucić ją z pracy.

W rok po odejściu Szumowicz niektórzy nauczyciele, w tym również i ja, chcieliśmy odejść ze szkoły ze względu na nieporozumienia, które wynikły pomiędzy dyrektorem szkoły – [Marianem] Brzozowskim, a częścią ciała nauczycielskiego.

[podpis odręczny]