1934, 9 stycznia, Kijów – Własnoręczne zeznanie aresztowanego Aleksandra Skibniewskiego, w którym odwołuje swoje wcześniejsze zeznania o jego przynależności do POW.

 

Protokół zeznań

 

Pełnomocnik OOKOO GPU – Saranin przesłuchał 9 stycznia 1934 r., w charakterze oskarżonego obywatela Aleksandra Bronisławowicza Skibniewskiego[i], ur. w 1903 r. w Moskwie, syna robotnika, z wykształceniem wyższym specjalistycznym, reżysera, bezpartyjnego, członka Związku Artystów, żonatego, niekaranego, narodowości polskiej, obywatela USRR. Służył on w Armii Czerwonej przez rok w charakterze szeregowca w IV wołoczajewskim pułku. W powyższej sprawie zeznał:

Do Kijowa przybyłem w 1931 r. z Moskwy i tutaj objąłem stanowisko kierownika artystycznego polskiego teatru w Kijowie, gdzie pracowałam aż do swego aresztowania 3 lipca 1933 r. Nie przyznaję się do działalności w żadnej kontrrewolucyjnej organizacji i nadmieniam, że o istnieniu takowej nie miałem pojęcia. Żadnej nacjonalistycznej działalności wśród pracowników teatru jak również i w innych polskich instytucjach nie prowadziłem. W Instytucie Polskiej Kultury Proletariackiej[ii] znałem następujące osoby: Michajłowa[iii], Politura[iv], Organiszczaka[v], Dobrzyńskiego[vi], Biernackiego[vii] i Gorodeckiego. Z wyżej wymienionymi osobami żadnych rozmów na temat organizacji ani też działalności kontrrewolucyjnej nie prowadziłem. Z aktorem Gorbijewskim[viii] żadnych rozmów o organizacji ani w ogóle o charakterze antyradzieckim nie prowadziłem.

Z biblioteki polskiej rzeczywiście otrzymywałem stare czasopisma, które były mi potrzebne przy wystawianych sztukach oraz poznania teatru polskiego, gdyż aż do przyjazdu do Kijowa z historią polskiego teatru ani w ogóle polskiej kultury nie byłem obeznany. Wcześniejsze zeznania, jakobym prowadzić miał w teatrze działalność nacjonalistyczną, odrzucam, gdyż w rzeczywistości nie miało to miejsca, o czym w swoim czasie napisałem w sprostowaniu.

Zeznanie moje zapisano zgodnie z prawdą, co potwierdzam własnoręcznym podpisem:

 

Skibniewski

[podpis odręczny]

 

Pełnomocnik:

A. Saranin

[podpis odręczny]

 

Rękopis atramentem, oryginał w języku rosyjskim.

DASBU, spr. 60830-FP, t. 44, ark. 21-21.

 

[i] Aleksander Skibniewski (1903-?) – radziecki działacz kulturalny, reżyser. Od 1925 r. reżyser Teatru Kameralnego w Moskwie. Następnie kierował teatrami w Czeczenii i Turkmenii. W latach 1931-1934 pracował w Teatrze Polskim w Kijowie, dokąd ściągnięty został przez Feliksa Kona. Jego działalność wpłynęła znacząco na podniesienie poziomu tejże placówki. W 1933 r., wraz z innymi pracownikami teatru aresztowany pod zarzutem działalności kontrrewolucyjnej i skazany na trzy lata więzienia. Zob.: Polacy na Ukrainie, t. III, s. 187-188; także: P. Horbatowski,  W szponach polityki, Warszawa 1999.

[ii] Instytut Polskiej Kultury Proletariackiej przy Ukraińskiej Akademii Nauk (dalej IPKP) – powołany 30 grudnia 1930 r. funkcjonował do 1933 r., kiedy niemalże cała kadra naukowa została aresztowana. Do października 1932 r. kierował nim Bolesław Skarbek-Szacki zaś sekretarzem naukowym był Stanisław Grodecki (zastąpiony później na tym stanowisku przez Borowską). W IPKP pracowali m.in.: Henryk Politur-Radziejowski, Stefan Biernacki i Bronisław Szmidt. Zob.: J.M. Kupczak, Polacy na Ukrainie w latach 1921-1939, Wrocław 1994, s. 238-243. Zob. także: Polacy na Ukrainie, t. I, s. 240-243.

[iii] Michajłow właśc. Łapiński Michał (1910-1934) – działacz kulturalny, naukowiec, działacz komunistyczny, Polak. Był członkiem PPS-Lewicy i KPRP (KPZU), po emigracji do ZSRR wstąpił do KP(b)U, pracownik IPKP Wszechukraińskiej Akademii Nauk w Kijowie. W 1933 r. aresztowany pod zarzutem działalności antyradzieckiej i przynależności do POW. 3 III1934 r. skazany na karę śmierci. Zob.: Polacy na Ukrainie, t. I. s. 261; t. II, s. 197; t. III, s. 138, 140-141; t. V, s. 116-120, 122-124, 134-136, 164-169, 191-195, 198-201, 213-217.

[iv] Henryk Politur-Radziejowski (1899-1937) – urodził się w Warszawie; działacz niepodległościowy, członek POW, następnie działacz komunistyczny na Ukrainie, od 1919 r. członek KP(b)U. W 1920 r. był pracownikiem polityczny Armii Czerwonej, dziennikarz polskiej prasy radzieckiej, współorganizator i wykładowca w IPKP w Kijowie; aresztowany w 1933 r. pod zarzutem działalności w fikcyjnej POW i skazany na 8 lat łagrów, następnie rozstrzelany. Zob. także: Polacy na Ukrainie, t. I, s. 73-78, 108, 240-241; t. II, s. 190; t. III, s. 38-39, 138, 141-142, 186-189; t. IV, s. 18; t. V, s. 32, 66-67, 75-77, 81, 116-120, 148-158, 162-185, 191-198, 205-217, 233-237, 243-272.

[v] Jan Organiszczak (1904-?) – działacz Polonii radzieckiej na Ukrainie, członek KP(b)U, od 1922 r. (wykluczony z partii 28 I 1934 r.). W latach dwudziestych pracował na Syberii i Północnym Kaukazie, następnie wykładowca w IPKP Wszechukraińskiej Akademii Nauk w Kijowie, dyrektor Centralnej Biblioteki Polskiej w Kijowie, działającej przy Klubie Polskim; w 1933 r. aresztowany i skazany pod zarzutem działalności antyradzieckiej i przynależności do POW. Dalsze jego losy nieznane. Zob.: Polacy na Ukrainie, t. I, s. 262; t. II, s. 196-197; t. V, s. 116-120, 122-124, 213, 244, 248, 257.

[vi] Stanisław Dobrzyński (1902-1937?) – Urodził się w Warszawie. Działacz partyjny, nauczyciel, członek KPP, a następnie KP(b)U; kierownik i wykładowca Wydziału Historycznego Instytutu Polskiej Kultury Proletariackiej w Kijowie; aresztowany 16 sierpnia 1933 r. pod zarzutem przynależności do POW i skazany na 10 lat łagrów. Dalsze jego losy są nieznane. Zob.: Polacy na Ukrainie, t. I, s. 240-242, 261; t. II, s. 196; t. III, s. 138-142, 186, 189; t. V, s. 32, 158-170, 187, 192-195, 198-200, 209-217, 224, 226, 244-248, 252-257, 261, 272.

[vii] Stefan Biernacki, właściwie Stanisław Bilski (1893-1934) – działacz komunistyczny, naukowiec, publicysta, translator. Ukończył matematykę i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, zaś w 1926 r. obronił pracę doktorską pt. Poznanie aprioryczne w epistemologii Bertranda Russella. Od 1918 r. związany był z PPS-Lewicą, a następnie z KPP. Współpracował z „Głosem Robotniczym” i kierował czasopismem „Zagon”. Pod koniec lat dwudziestych, wraz z żoną Heleną Bylińską, wyjechał do USRR. W 1930 r. został mianowany dyrektorem Polskiego Instytutu Wychowania Społecznego (dalej PIWS), ostatecznie jednak funkcję tę objął Stefan Sochacki. W latach 1931-1933 związany był z IPKP. W 1934 r. padł ofiarą masowych represji. Tłumaczył na polski wiersze Goethego, Heinego i Schillera, dzieła filozoficzne J. Dietzgena, a także Historię socjalizmu i walk społecznych M. Beera. Zob.: H. Dobrowolski, Bilski Stanisław (1893-1934) [w:] Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 1, red. F. Tych, Warszawa 1978, s. 174-175; Polacy na Ukrainie, t. V, s. 156-162, 265.

[viii] Ostap Gorbijewski (1903-1938) – aktor, reżyser, działacz kulturalny. W 1923 r. wyemigrował ze Lwowa do ZSRR i w 1927 r. wstąpił do polskiego studia aktorskiego w Kijowie. W latach 1932-1933 kierował także kółkiem dramatycznym przy Polskim Klubie Robotniczym; aresztowany w 1933 r. pod zarzutem kierowania komórką POW w polskim teatrze oraz współpracy z Ukraińską Wojskową Organizacją (UWO). Skazany na pięć lat łagrów, wyszedł na wolność w 1937 r. W 1938 r., ponownie aresztowany pod zarzutem działalności antyradzieckiej, skazany został na karę śmierci i rozstrzelany. Zob.: Polacy na Ukrainie, t. III, s. 187-188; t. V, s. 28.
 
 

Powrót