1934, 23 luty, Winnica – Decyzja prokuratora winnickiego wydziału DPU USRR Semenowa w „sprawie POW” na Podolu.

Decyzja

23 lutego 1934 r. prokurator winnickiego okręgowego oddziału GPU – Semenow rozpatrzył materiały śledcze na temat kontrrewolucyjnej organizacji „POW” oraz aresztowanych: Grygorowicza A[ndrzeja].J., Pakulskiego R[yszarda].A., Turżańskiego H[enryka].A. i innych oskarżonych z artykułów 54-4, 54-6 i 54-11 KK USRR. Osobiście przesłuchał oskarżonych w tej sprawie: Grygorowicza A.J., Golda J[akiwa].A., Titowa P[awła].S.[i], Szostaka M.A., Jakuszewskiego W[ładysława].K., Jaroszyńskiego W[acława].A., Tunickiego P.N., Ryszko K[azimierza].F., Bojakowską J[adwigę].A., Szultz M.S., Lubickiego M[ichała].A., Gilewicza A.K.

Stwierdził:

Śledztwo w powyższej sprawie przeprowadzono bardzo dokładnie. Stwierdzono istnienie kontrrewolucyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej – POW, która stawiała sobie za cel obalenie władzy radzieckiej i oderwanie od Związku Radzieckiego Ukrainy, celem przyłączenia jej do Polski.

Dla osiągnięcia tego celu prowadziła ona aktywną działalność powstańczą i wywiadowczą na terenie okręgu winnickiego.

Zrzeszając silne kadry pedagogiczne, POW prowadziła prężną działalność na froncie kulturalno-oświatowym, wychowując młodzież szkół polskich w szowinistycznym duchu, a także rozprowadzając w dużej ilości polską szowinistyczną literaturę – ulotki i broszury.

Jak stwierdzono podczas śledztwa, kontrrewolucyjna POW na terenie okręgu winnickiego jest filią zlikwidowanej organizacji na terytorium ZSRR.

Pewna część oskarżonych w powyższej sprawie prowadziła w POW aktywną działalność wywiadowczą, zbierając informacje, szczególnie o nastrojach ludności, i przekazując je za granicę za pomocą swego głównego ośrodka oraz poszczególnych polskich agentów. Część oskarżonych, jak np. Jaroszyński, Jakuszewski i Tunicki, prowadzili działalność szpiegowską na terenie USRR, zbierając informacje o Armii Czerwonej i obronności kraju.

Z 48 oskarżonych tylko 4 nie przyznało się do winy. Pozostali przyznali się do udziału w działalności POW. Istotnym brakiem w powyżej sprawie jest niedostateczne poparcie oskarżenia przez materiały dowodowe, skutkiem czego akt oskarżenia sporządzono głównie w oparciu o zeznania członków organizacji.

Wielu oskarżonych zeznało, że kontrrewolucyjna organizacja w szerokim zakresie rozpowszechniała wśród ludności kontrrewolucyjne ulotki i szowinistyczną literaturę. Podczas śledztwa nie zastosowano dostatecznych środków dla wykrycia tychże ulotek i literatury.

Oskarżeni: Jaroszyński, Jakuszewski i Tunicki są aktywnymi członkami POW i – jak wykazały ich zeznania – prowadzili aktywną działalność szpiegowską, zbierając informacje na temat uzbrojenia Armii Czerwonej i obronności kraju, które przekazywali polskiemu sztabowi generalnemu, dlatego też zwracam się o wymierzenie im najwyższego wymiaru kary przez rozstrzelanie.

Oskarżony Ryszko Kazimierz Frankowicz, kułak, który uciekł z zesłania. Oskarżenie o jego działalności wywiadowczej opiera się na fakcie, że Ryszko, podczas dwóch spotkań z [Antonim] Kaweckim przekazywał mu ustne informacje o nastrojach panujących wśród ludności wiejskiej. Proponuję nie skazywać go na śmierć, a zamknąć w łagrach na okres 10 lat.

Bojakowska Jadwiga Kazimierowna – córka robotnika, nauczycielka. Oskarżenie o organizowanie komórek POW we wsiach i werbowanie nowych członków do POW nie zostało dostatecznie udowodnione i nie pokrywa się z materiałami uzyskanymi podczas śledztwa. Zeznała jednak, iż należała do POW. Proponuję zatem zastosować wobec niej wyrok w zawieszeniu.

Lubicki Michał Andrejowicz, biedniak, członek kołchozu: na podstawie materiału dowodowego, a także jego osobistych zeznań stwierdzono, że jego udział polegał na dwóch spotkaniach z aktywnym członkiem POW – Żaczkiem, przez którego został zwerbowany. Proponuję w stosunku do niego zastosować wyrok w zawieszeniu.

W stosunku do oskarżonych Winiarskiego Marcina (68 lat) na podstawie zaświadczenia lekarskiego o chorobie, oraz Dumańskiego Jana, który zgodnie z opinią lekarza cierpi na paraliż rąk, proponuję zastosować wyrok w zawieszeniu, tym bardziej iż są oni jedynie szeregowymi członkami POW i ze względu na stan zdrowia nie są zdolni do odbycia kary.

Oskarżony Bednarewski Wacław zgodnie z orzeczeniem lekarskim choruje na gruźlicę. Oskarżony Karczmar Gabriel według opinii lekarza jest kaleką i ma jedną nogę krótszą. Oskarżeni: Żydkiewicz Kazimierz i Niebyłowki Józefowicz według opinii lekarza są chorzy na ischias[ii]. W trosce o zdrowie oskarżonych proponuję zesłać ich do Kazachstanu.

W stosunku do pozostałych członków POW, występujących w tej sprawie w charakterze oskarżonych, zgadzam się z propozycją GPU.

Prokurator winnickiego okręgowego

oddziału GPU

Semenow

[brak podpisu odręcznego]

Winnica, 23 02 1934 r.

Kopia, maszynopis w języku rosyjskim.

DA SBU, fond spraw wstrzymanych, spr. 78, ark. 103-106.

Powrót