4

1934, 31 stycznia, Winnica – Memorandum Okręgowego Wydziału DPU USRR w Winnicy o przebiegu śledztwa w sprawie podolskiej filii POW.

31 stycznia 1934 r.

ściśle tajne

seria „K”

Dokładna informacja nr 7 o przebiegu śledztwa w sprawie POW.

            Tajny oddział polityczny GPU w Winnicy zlikwidował okręgową filię Polskiej Organizacji Wojskowej na Podolu, posiadającą szereg silnych rejonowych ośrodków, punktów oporu w byłych miastach okręgowych lub punktach strategicznych.

            W sprawie POW aresztowano około 80 osób, wśród których do chwili sporządzenia tychże danych, w stosunku do 50 zakończono śledztwo. 10 aresztowanych zwolniono z aresztu, innych dziesięciu przekazano do specjalnego oddziału celem dalszego prowadzenia śledztwa. W trakcie śledztwa ujawniono 466 członków POW.

            Grupy POW istniały w 24 rejonach, w tej liczbie najsilniejsze grupy były skoncentrowane w Winnicy – 52 osoby, Płoskirowie – 55, Starokonstantynowie – 104, Gródku – 33, Antoninach – 36, Berdyczowie – 22, Teofipolach – 37, Szepetówce – 38, Połonnym – 30, w rejonie tywrowskim – 7, w Sławucie – 7.

            Spisy osób wytypowanych do zeznań były badane i większa ich część w obecnym czasie została już sporządzona.

Historia Organizacji

            W śledztwie wykazano, że proces formowania Polskiej Organizacji Wojskowej na Podolu poczynając od 1919 r., przebiegał dwutorowo. Ostatecznie została ona sformowana w 1929 r. Pierwsza droga to lokowanie kontrrewolucyjnych grup wywiadowczych przez pracowników polskiego wywiadu: [Antoniego] Kaweckiego, [Władysława] Jakuszewskiego i [Wacława] Jaroszyńskiego[i]. Druga droga to tworzenie grup nacjonalistycznych, przedzierzgniętych w oddziały POW zgrupowane pod naczelnym kierownictwem – Szpak, Gold[ii], Grygorowicz[iii], Snadzki[iv] i inni.

***

            W roku 1919 polskie organy wywiadowcze przerzuciły na tyły Armii Czerwonej wielu oficerów i inteligentów, a także szeregowych żołnierzy Wojska Polskiego – członków POW, celem prowadzenia działalności wywiadowczej, dywersji i aktów terrorystycznych.

            Spośród aresztowanych przez nas członków POW: Wacław Jaroszyński i [Michał] Szostak[v] zostali przerzuceni na Ukrainę przez polskie organy wywiadowcze, a po traktacie ryskim pozostali na terytorium USRR.

W 1921 r. osoby te nawiązały kontakt z rezydentami i odpowiedzialnymi pracownikami II oddziału Polskiego Sztabu Generalnego, którzy polecili im przystąpić do tworzenia grup POW wśród ludności polskiej na Ukrainie.

I tak Jaroszyński skontaktował się z pułkownikiem Polskiego Sztabu Generalnego – Antonim Kaweckim, który w latach 1921-1923 dokonał wielu przepraw na Ukrainę Radziecką.

Antoni Kawecki w Starokonstantynowie i w okolicach tworzy grupy POW, które instruowane są przez jego brata Stanisława Kaweckiego[vi] oraz Jaroszyńskiego. Oprócz Antoniego Kaweckiego, do organizowania i kierowania grupami POW z Polski przybył brat Antoniego Kaweckiego – Jan (patrz zeznania W. Jaroszyńskiego i Antoniego Kaweckiego).

W latach 1920-1932 Wacław Jaroszyński, Stanisław Kawecki, wespół z innymi osobami wciągniętymi przez nich do POW stworzyli na terytorium starokonstantynowszczyzny, berdyczowszczyzny i humańszczyzny wielką siatkę szpiegowską. Zebrane materiały przekazywane były zwykle Antoniemu Kaweckiemu.

Były oficer wojska polskiego Władysław Jakuszewski, pracownik wywiadu polskiego w latach 1922-1924 wielokrotnie przechodził do wsi Mały Łazuczyn, gdzie wspólnie z ojcem i bratem – Aleksandrem Jakuszewskim[vii] stworzył kilka grup, które skontaktował z Antonim Kaweckim.

W 1929 r. również, naczelnik wywiadu w Korcu przy współudziale członka POW – pracownika polskiego wywiadu – [Jana] Olszewskiego wciągnął do działań wywiadu nauczyciela szkół polskich – [Wilhelma] Balickiego, który objął dowodzenie wielu grup w okolicy Starokonstantynowa, i wespół z Żaczkiem (dyrektorem szkoły polskiej w Starokonstantynowie) dostarczał kierownikowi wywiadu koreckiego – Maciejewskiemu materiały na temat sytuacji jednostek wojskowych w Starokonstantynowie, działalności UNR w Nowogrodzie Wołyńskim, o budownictwie wojskowo-strategicznym w strefie przygranicznej itp.

Jednocześnie Balicki i Żaczek rozwinęli działalność związaną z tworzeniem grup partyzanckich POW. Ten kierunek działalności POW inspirowany był zza granicy przez Polaków, z tworzącej się na Podolu POW, na czele której stoi kijowska centrala POW.

Jeszcze w 1926 r. Wacław Jaroszyński i Aleksander Jakuszewski skontaktowali się z kierownictwem POW w Kijowie, w osobach Skarbka, Politura, Snadzkiego, Zalewskiego[viii] i innych (patrz zeznania Jaroszyńskiego i Jakuszewskiego).

W 1931 r. Jaroszyński nawiązał kontakt ze Snadzkim, a następnie z [Henrykiem] Turżańskim[ix] – członkami Podolskiego Ośrodka POW. W latach 1932-1933 Balicki i Żaczek nawiązali kontakt z kierownictwem POW w osobie Grygorowicza.

Równolegle z działalnością POW pod bezpośrednim kierownictwem zagranicy, poczynając od lat 1923-1924 w Winnicy, Płoskirowie, Berdyczowie, pod wpływem aktywu POW z Kijowa, zauważa się zjednoczenie grup nacjonalistycznych od początku prowadzących działalność nacjonalistyczną.

W Winnicy w skład takiej grupy wchodzą: Szpak – członek KP(b)U, były członek PPS, Grygorowicz – członek KP(b)U, były członek RSDRP (Mienszewików), Strutyński – były członek KP(b)U, który obecnie odbywa karę w łagrze, skazany w 1927 r. z art. 54-6, Filipowski, były członek KP(b)U, siostra którego w 1926 r. zesłana została za nacjonalistyczną propagandę, Gold – bezpartyjny, były oficer austriacki i inni.

Grupa ta, składająca się z ludzi o wspólnych poglądach, chociaż jeszcze nie była organizacją w pełnym tego słowa znaczeniu, usiłowała wprowadzić tu swych członków tak, aby pod jej wpływem znalazły się podstawowe ośrodki guberni winnickiej, tzn. znajdujące się na Podolu. W latach 1927-1928 liczba członków tej polskiej nacjonalistycznej grupy znacznie się zwiększyła i rozpoczęła prowadzić politykę polonizacji ludności ukraińskiej, przez zakładanie szkół polskich we wsiach ukraińskich, a także polskich rad wiejskich itp.

Jednocześnie poszczególni członkowie tej grupy, jak Wojciechowski, zajęli się działalnością wywiadowczą, będąc osobiście związanymi z pracownikami II oddziału Polskiego Sztabu Generalnego, bądź członkami POW w Kijowie (patrz zeznania Grygorowicza z 16 12 i 05 01, a także Golda).

Pod koniec 1928 r. Skarbek informował Grygorowicza o istnieniu na Ukrainie silnej Polskiej Organizacji Wojskowej i zaproponował by stanęli na czele jednoczących się, istniejących już nacjonalistycznych grup, celem sformowania ich w jedną, mocną organizację. Do pomocy Grygorowiczowi, na jego prośbę do Winnicy przerzucono szereg osób, w tym Snadzkiego, Skrydlewskiego i Pakulskiego[x].

Rzeczywistym organizatorem i inicjatorem ośrodka POW od chwili przyjazdu do Winnicy był Snadzki, który przybywając jeszcze w Kijowie często tu przyjeżdżał, celem podtrzymywania łączności z istniejącą organizacją oraz osobistego dowodzenia poszczególnymi grupami.

I tak Snadzki bywał w okolicach Winnicy kilkakrotnie w 1932 r, i wielokrotnie w 1933 r., przy czym ostatni jego przyjazd nastąpił tuż przed aresztowaniem. W 1929 r. Snadzki, Grygorowicz, Pakulski oraz wciągnięci do POW: Turżański i [Kazimierz] Jankowski[xi] stworzyli okręgowy ośrodek POW na Podolu.

Jednakże do 1932 r. proces tworzenia okręgów administracyjnych ośrodka winnickiego POW przebiegała zasadniczo w granicach okręgu winnickiego, dochodzi tylko do kontaktów z niezależnymi, w rzeczywistości kierowanymi z centrum (w Kijowie), filiami POW (płoskirowską, berdyczowską, szepetowską, starokonstantynowską). W tym okresie ciążą one w stronę kijowskiego ośrodka POW, od którego otrzymują wsparcie w ludziach, którzy ukończyli polskie uczelnie pedagogiczne w Kijowie (patrz zeznania Grygorowicza, Jankowskiego i Turżańskiego).

Oprócz ośrodka POW na Podolu, wielu członków związanych z ośrodkami POW w Kijowie, Charkowie i Moskwie działa niezależnie od miejscowych filii POW wypełniając samodzielne zadania.

W trakcie śledztwa został zdemaskowany przez nas tego rodzaju emisariusz, członek KP(b)U – Widawski, który – jak zeznaje Grygorowicz – powiązany był bezpośrednio z ośrodkiem POW w Kijowie i prowadził obserwację działalności ośrodka POW na Podolu (według określenia Grygorowicza „był dla nas swoistą centralą”).

Większość członków organizacji, bezpośrednio powiązanych z lokalnymi ośrodkami, prowadziło działalność wywiadowczą (patrz zeznania Grygorowicza z 5.01).

Działalność podolskiego ośrodka POW, prowadzona była w kierunku:

a) tworzenia powstańczych grup i przygotowanie powstania,

b) działalności szpiegowsko-wywiadowcza i działalność w RKKA,

c) uzbrajania organizacji,

d) szkodnictwa na froncie kulturalnooświatowym,

e) szkodnictwa na wsi.

Aż do momentu zlikwidowania POW w okręgu winnickim zdążyła ona stworzyć swe grupy w 24 rejonach:

1) płoskirowskim,

2) starokonstantynowskim,

3) winnickim,

4) grodeckim,

5) antonińskim,

6) berdyczowskim,

7) teofipolskim,

8) szepetowskim,

9) tywrowskim,

10) chmielnickim,

11) barskim,

12) machnowskim,

13) dunajeweckim,

14) połońskim,

15) jarmolinieckim,

16) berszadzkim,

17) tulczyńskim,

18) kazatyńskim,

19) bracławskim,

20) lityczewskim

21) żmeryńskim,

22) izjasławskim,

23) sławuckim,

24) kamieniecko-podolskim.

            W wielu rejonach istniało 10 i więcej grup POW. Działały one w poszczególnych wsiach, przedsiębiorstwach i szkołach. I tak przez nas wykryte grupy powstańcze.

            Jak już wyżej wspomniano, zdemaskowaliśmy 466 członków.

Komórki POW opanowały rejony przygraniczne jak również niektóre strategiczne punkty na tyłach, mających za zadanie rozłożenie działalności Armii Czerwonej podczas polskiej interwencji.

Punkty takie stworzone zostały w Starokonstantynowie, Płoskirowie, Szepetówce, Berdyczowie, Gródku, Koziatyniu i Żmirowce.

Tworzenie grup powstańczych i komórek, werbowanie do POW, prowadzone było również wtedy, gdy szereg członków POW, w tym członkowie kierownictwa, zostali aresztowani. Pokreślić należy prężną działalność prowadzoną przez członka POW W[ilhelma] Balickiego, który stał na czele kierownictwa organizacji powstańczej w rejonie baranowskim.

Organizacja baranowska POW specjalizowała się w organizowaniu ucieczek kułaków z miejsca zsyłki i wciągania ich w ten sposób do organizacji, przy czym część z nich kierowana była za granicę celem uzbrojenia i przeszkolenia do działalności dywersyjnej.

Część zwerbowanych kułaków pozostawała na terytorium Ukrainy Radzieckiej prowadząc przygotowania do powstania zbrojnego, werbując nowych członków do organizacji oraz gromadząc dla niej broń i niezbędny ekwipunek (patrz zeznania A. Eysmonta, P. Peredenki, Olszewskiego i Balickiego).

Znaczną uwagę, szczególnie w latach ostatnich, przywiązywano do działalności wojskowo-wywiadowczej, gdyż Podole stanowić miało ośrodek działań wojskowych w przypadku agresji państw zachodnich.

W tej dziedzinie szczególnie wyróżniała się organizacja POW w Starokonstantynowie. Wraz z przyjazdem pod koniec 1930 r. do Starokonstantynowa – Żaczka, dowódcy oddziału rezerwy, została szeroko rozwinięta działalność POW w oddziałach II dywizji.

Celem przeniknięcia do oddziałów Armii Czerwonej POW wykorzystywała wszystkie możliwe sposoby, jak np.: osobiste znajomości członków aktywu organizacji z dowództwem II dywizji, wykłady w sztabach i szkołach pułkowych, dowództwa armii czerwonej, przebywanie na wszelkiego rodzaju ćwiczeniach itp.

Podstawowym celem, który w pierwszej kolejności stawiała sobie organizacja było wyszukanie w oddziałach Armii Czerwonej Polaków o poglądach antyradzieckich, jak również Ukraińców niezadowolonych z polityki władzy radzieckiej na wsi i wciąganie ich do POW.

Z członków POW pełniących służbę w Armii Czerwonej tworzono grupy, które powinny były dostarczać organizacji informacji o charakterze szpiegowskim, tj. przekazywać materiały o dyslokacji sił zbrojnych, pomagać w przerzutach broni i przygotowywać powstanie.

W starokonstantynowskim garnizonie członek POW – Pańczuk, zwerbował do organizacji dowódcę ósmej eskadry pułku kaukaskiego – Cokla. Natomiast Żaczek wciągnął do organizacji niższych dowódców pułku artylerii – Moczarskiego i Rydkolesa. Rozpracowany przez nich został również dowódca pułku artylerii Witkowski, dowódca batalionu Zinowiew, oficer gospodarczy Malinowski, dowódca plutonu Burkenin.

Do POW Balicki zwerbował kierownika klubu ósmego kaukaskiego pułku – Szlachetko, dowódcę pułku mechanicznego – Sierotę, lekarza weterynarii kaukaskiego pułku – Rebrowa. Rozpracowywano celem wykorzystania i otrzymywania materiałów wojskowo-wywiadowczych Omelanenkę, Fomina, Jegorowa i Abramowa.

Członek POW Petruszewski wciągnął do organizacji młodszych dowódców – Lituńskiego, Marczewskiego, Sitnickiego. Rozpracowany został także lekarz wojskowy – Kiryjenko.

Oprócz bezpośredniej działalności w armii, POW usiłowała przeniknąć do pomocniczych instytucji wojskowych, wojskowych komisji uzupełnień i OSO.

I tak na przykład w staro-konstantynowskiej Komendzie Wojskowej zwerbowano do POW Gembę i młodszego urzędnika Pawłowskiego, również w rejonowym zarządzie OSO zwerbowani zostali: instruktor wojskowy, były oficer, Radowicz, pracownik Bukarewicz oraz były instruktor wojskowy Zajączkowski.

W całej strukturze POW na Podolu, ze składu rejonowych kierownictw POW wytypowany został człowiek do obowiązków którego należała działalność w Armii Czerwonej i wypełnianie zadań wojskowo-wywiadowczych.

W trakcie śledztwa zdemaskowano następujące osoby prowadzące działalność wojskową i wywiadowczą:

Skorniewski, jako że w ostatnim czasie przebywał w Koziatynie, gdzie miał przygotować pewną ilość dywersantów i to zadanie – jak zeznaje Grygorowicz – wykonał (patrz zeznania Żaczka).

Przeniknięcie w szeregi Armii Czerwonej dało organizacji możliwość zorganizowania działalności wywiadowczej i tak na przykład starokonastantynowska grupa POW swą działalnością objęła nie tylko garnizon starokonstantynowski, ale również płoskirowiski i nowogródzko-wołyński, gdzie zasadniczo zlokalizowane były oddziały kawalerii i artylerii.

Razem z rozpoznaniem sytuacji w oddziałach Armii Czerwonej, prowadzona była intensywna działalność wywiadowcza w celu rozpoznania zmobilizowanych osób, transportu, wyposażenia strefy przygranicznej na podstawie materiałów i planów mobilizacyjnych Komendy Wojskowej i organizacji OSO.

Nie mniej szczegółowo studiowano stan polityczno-ekonomiczny w strefie przygranicznej i nastroje polityczne ludności, szczególnie polskiej.

Odnotować należy, że działalność wojskowo-wywiadowcza w Nowogródku Wołyńskim i okolicach, kierowana była przez starokonstantynowską filię POW, na czele której stał Wilhelm Balicki. Działalność swoją prowadził on przy współudziale członka POW – Piotra Tunickiego[xiv], buchaltera UNR-99, tworząc sieć szpiegowską w zarządzie UNR, w skład której wchodzili: Studziński, Nowicki, Zawadzki – księgowi w UNR, technik Stefanowicz, planista Halwin, kreślarz Hołog i rachmistrz [Medard] Olszewski[xv].

Sieć szpiegowska POW finansowana była przez defensywę korecką (zeznania Balickiego, Tunickiego i innych).

Członek kierownictwa POW w Płoskirowie [Paweł] Titow (Waliszczak)[xvi] został zwerbowany przez polski wywiad w 1925 r. i przerzucony przez POW na terytorium ZSRR, celem przygotowania powstania, działalności wojskowo-wywiadowczej. Miał zadanie, zlecone przez moskiewski ośrodek POW, wysyłać materiały szpiegowskie do członka POW – Szafrańskiego, celem dalszego przekazania Witkowskiemu.

Zebrane materiały Titow wysyłał do Moskwy (patrz zeznania Titowa).

W latach 1931-1932 bezpośredni kontakt z polskim wywiadem odbywał się przez Biełozerkę. Realizowała go płoskirowska grupa POW. Materiały otrzymywane z Kijowa od księdza A. Kobecia i nauczyciela Szostaka za pośrednictwem kurierów a także bezpośrednio przez Szostaka były przerzucane do Biełozerki skąd trafiały w ręce wywiadu.

W drugą stronę dostarczano z Polski ulotki i polecenia odnośnie dalszej działalności (zeznania Szostaka).

Śledztwo wykazało, że działalność wojskowo-wywiadowczą w Płoskirowie prowadził także nauczyciel – członek KP(b)U – Niemijski, który związany był z kierownikiem gospodarczym sztabu dywizji, członkiem POW – Krakowiakiem (zeznania Titowa i Grygorowicza).

Materiały szpiegowskie, zebrane przez dowódcę plutonu 68 – Gorodeckiego w Winnicy, trafiały do Snadzkiego, a w dalszej kolejności do odpowiedniej instancji (zeznania Grygorowicza i Pakulskiego).

Snadzki przekazywał do Polski materiały wywiadowcze od grupy starokonstantynowskiej, przy czym ostatni raz Żaczek przekazał Snadzkiemu materiały w 1933 r. niedługo przed aresztowaniem Snadzkiego.

Tym sposobem zlokalizowaliśmy pięć kanałów przez które odbywał się kontakt z Polską, Polskim Sztabem Generalnym oraz defensywą w Ostrogu i Korcu:

1) przez kijowski ośrodek POW za pośrednictwem Snadzkiego,

2) za pośrednictwem moskiewskich członków POW – Witkowskiego i Szafrańską,

3) przez organizację podolską. W Małym Łazuczynie w rejonie teofipolskim, gdzie mieszkała rodzina Jakuszewskich, których syn – Władysław, w przeszłości oficer wojska polskiego a obecnie pracownik defensywy w Ostrogu, stworzył szereg komórek. Kontakt Jakuszewskich z komórką wywiadu w Ostrogu prowadzony był jeszcze do niedawna.

4) łączność z Polskim Sztabem Generalnym w osobie pułkownika Kaweckiego odbywała się za pośrednictwem Wacława Jaroszyńskiego, Stanisława Kaweckiego, Aleksandra Jakuszewskiego, a także dzięki przeprawom samego Kaweckiego na terytorium Ukrainy Radzieckiej.

5) łączność z Polskim Sztabem Generalnym w osobie naczelnika defensywy w Korcu – Maciejewskiego utrzymywana była przez członka POW – Wilhelma Balickiego, który za pomocą kurierów organizacji – Jana Olszewskiego, Mariana Eysmonta[xvii], J[uliana] Tunickiego[xviii], przesyłał materiały wywiadowcze oraz, drogą zwrotną otrzymywał dyrektywy dotyczące dalszej działalności, jak również pieniądze na tą działalność (patrz zeznania Grygorowicza, Pakulskiego, Titowa, Szostaka, Balickiego, Żaczka, Olszewskiego, Tunickiego i innych).

W celu przygotowania powstania zbrojnego kierownictwo organizacji wyznaczyło człowieka odpowiedzialnego za uzbrojenie POW. Człowiekiem takim był H. A. Turżański – nauczyciel, bezpartyjny, opracowujący jednocześnie plan powstania zbrojnego.

Organizacja wykorzystywała wszystkie możliwości celem zdobycia broni, wykorzystując inne organizacje działające legalnie, jak np. koła strzeleckie OSO, na czele których stali członkowie POW, jak np.; Godnicki w Winnicy, Radowicz w Starokonstantynowie. Wykorzystywano muzea w Winnicy, Berdyczowie, gdzie pracował członek POW – Wymoczański, w Płoskirowie, gdzie planowany był magazyn broni. Zabiegi te przerywane były aresztowaniami członków POW. Organizacja planowała wykorzystanie do swych celów broni Związku Łowieckiego oraz z pomieszczeń, wyższych i średnich szkół wojskowych jak również broni będącej w posiadaniu członków Partii.

Oprócz poszczególnych egzemplarzy broni skonfiskowanych podczas aresztowań członków POW, zabrano broń będącą pod nadzorem członków POW w muzeach: w Winnicy skonfiskowano 23 karabiny, 4 rewolwery, 11 obrzynów. W muzeum berdyczowskim skonfiskowano 17 egzemplarzy broni i karabin „Kolt”. Cała broń była sprawna (patrz zeznania Grygorowicza, Turżańskiego i innych).

Na podstawie zeznań aresztowanych Balickiego i Żaczka stwierdzono fakt zaopatrywania filii podolskiej z zagranicy, a mianowicie organizacja starokonstantynowska otrzymała z Ostroga 16 „Browningów” i 600 pocisków do nich, z Korca zaś 10 naganów. Rejonowemu oddziałowi GPU w Kijowie wydano polecenie przejęcia tej broni i zmagazynowania jej w odpowiednim miejscu.

Jak zeznaje większość aresztowanych, wszyscy podczas werbunku otrzymywali polecenie, aby nielegalnie zaopatrzyć się w broń. I tak na przykład w Niemirowce w rejonie grodeckim 5 członków grupy posiada 7 sztuk broni (patrz zeznania Bednarewskiego, Turżańskiego, Grygorowicza, Żaczka i Balickiego).

***

Wielką działalność szkodnicką POW prowadziła na odcinku kulturalno-oświatowym. Wychowanie ludności polskiej na Podolu było w rękach POW, gdyż zarówno w okręgu jak i w rejonach, w wydziałach oświaty, polskimi inspektorami i dyrektorami szkół byli członkowie POW.

Znaczna ilość członków POW była wykładowcami w szkołach polskich.

Dla potwierdzenia tego wystarczy stwierdzić, że wśród zdemaskowanych członków organizacji 103 było nauczycielami.

Opanowane były polskie szkoły i kluby, POW nie ograniczała się tylko do wychowania pedagogicznego w czasie lekcji i wykładów, ale również kolportowania legalnych materiałów o charakterze nacjonalistycznych broszurek jak np.: „W jaki sposób Polacy znaleźli się na Ukrainie”, rozprzestrzeniała również ulotki „Do braci Polaków”, wzywające ich do powstania. Ulotki te otrzymywano z Kijowa za pośrednictwem Snadzkiego w wielkich nakładach.

Oprócz tego Płoskirowska organizacja POW samodzielnie przygotowała i rozprzestrzeniła 200 ulotek.

Szczególnie dużą działalność szkodnicką na odcinku kulturalnym prowadziły organizacje w Płoskirowie, Winnicy i Szepetówce (patrz zeznania Titowa, Pakulskiego, Wilczyńskiego i innych).

Koniecznie należy przyjrzeć się „działalności szkodnickiej”, którą rozwinęła POW na odcinku wiejskim. Członkowie POW, podczas żniw, prowadzili kampanie polityczne. Wreszcie, pracując bezpośrednio w gospodarstwie wiejskim, wykorzystywali wszelkie możliwości do tego, aby sabotować proces kolektywizacji, zniszczyć wszelkie osiągnięcia w tym zakresie.

Dla osiągnięcia tych celów organizacja nierzadko stosowała prowokacyjne metody działalności. I tak aresztowany członek POW – Gold zeznaje, że podczas żniw w latach 1930-1931, w celach prowokacyjnych zabierał zebrane przez chłopów zboże, podwyższając tym plany zbiorów.

Członkowie POW z grupy Jakuszewskiego: Franz Zagrobski, Fayer i Jarocki prowadzili w czasie żniw aresztowania wśród biedniaków, odbierając im mienie, posiadane przez nich pieniądze, zapasy żywności i tym podobne (patrz zeznania Jakuszewskiego i Golda).

Aresztowany Petruszewski zeznaje na temat prowadzonej kampanii przeciwko likwidacji kułactwa, przeciw industrializacji, przeciw MTS.

W rejonie płoskirowskim, agronom z cukrowni – [Kazimierz] Żydkiewicz[xix] uprawiał w Sowchozach produkujących cukier, jak również wśród członków zarządu kołchozów, szkodnictwo w zakresie gospodarstwa wiejskiego, zrywając plany zasiewu zbiorów, kampanii siewnej i zbiorczej.

***

Dalszym śledztwem oraz kolejnymi aresztowaniami kieruje wydział specjalny.

W gruncie rzeczy wszyscy aresztowani złożyli ważne zeznania, potwierdzające informacje ze zgromadzonych wcześniej materiałów śledczych, zdobytych na odcinku wojskowym i cywilnym.

Dowodem tego jest spis zdemaskowanych członów POW.

Zastępca naczelnika Winnickiego Okręgowego Wydziału GPU USRR

Pan[xx]

[podpis odręczny]

Naczelnik Tajnego Oddziału Politycznego

Babicz[xxi]

[podpis odręczny]

Naczelnik Grupy śledczej SPO

Bruk[xxii]

[podpis odręczny]

Nr 204902/6

Winnica, 31 01 1934 r.

Spis

aresztowanych na podstawie posiadanych materiałów członków POW

Naczelnik wydziału operacyjno-śledczego grupy SPO Winnickiego Okręgowego Wydziału GPU

Bruk

[podpis odręczny]

Oryginał, maszynopis w języku rosyjskim.

DASBU, fond drukowanych dokumentów, spr. 180, tom 1, ark. 37.

Powrót